Werknemers die uitgerust aan het werk gaan, zijn fitter, meer alert en presteren beter. Een goede nachtrust is cruciaal, want die biedt het brein het herstel dat noodzakelijk is voor optimale cognitieve prestaties en een goede gezondheid. Helaas is voor veel mensen een goede nachtrust niet vanzelfsprekend. Uit recent onderzoek blijkt dat slechts 52% van de volwassenen aan de juiste hoeveelheid slaap toekomt om optimaal te kunnen presteren.1 Wat zijn de effecten van slaap op onze hersenen en hoe kunnen de ‘Work Hard, Sleep Hard’ workshops de fitheid, prestaties en vitaliteit van het personeel verder optimaliseren?
U kent het misschien wel, na een erg korte nacht is het extra moeilijk om uw aandacht erbij te houden tijdens die ‘saaie’ vergadering en bent u minder geconcentreerd tijdens uw werk. Hoe kan het dat onze focus en prestaties zo gebukt gaan onder slaaptekort?
Het menselijk brein is een erg complex orgaan dat is opgebouwd uit miljarden neuronen (zenuwcellen). Alles wat we voelen, denken en doen komt voort uit de interactie tussen deze neuronen. Hoewel ons brein slechts 2% van het totale lichaamsgewicht uitmaakt, verbruikt het meer dan 20% van alle zuurstof en glucose.2 Bij dit verbruik ontstaan veel afvalstoffen waarvan een deel zich gedurende de waakfase ophoopt. In tegenstelling tot de rest van ons lichaam heeft ons brein geen lymfestelsel als zuiveringssysteem, maar maakt het gebruik van een ander reinigingsmechanisme. Tijdens de diepe slaap krimpen de hersencellen, waardoor hersenvocht sneller en effectiever tussen de cellen kan vloeien. Op die manier worden afvalstoffen opgeruimd die zich tijdens de waakfase hebben opgehoopt.3
Uit neurowetenschappelijk onderzoek komt naar voren dat de prefrontale cortex in ons brein erg gevoelig is voor slaaptekort. Dit gedeelte van de hersenen is nauw betrokken bij cognitieve facetten van menselijk gedrag die essentieel zijn om kwalitatief werk te leveren zoals: analytisch denkvermogen, concentratie, plannen, werkgeheugen en communicatie. Daarom is het noodzakelijk om slechte slaap en vermoeidheid van werknemers zoveel mogelijk te voorkomen.4, 5
Vermoeidheid, cognitieve prestaties en menselijke fouten
Vermoeidheid door slaaptekort vermindert de algemene denkprestaties van het personeel en vergroot de kans op menselijke fouten.4 Zo liet een meta analytische studie uit 2014 met meer dan 260.000 participanten zien dat personen met slaapproblemen een 62% grotere kans lopen om grote fouten en ongelukken te maken tijdens werk dan hun collega’s zonder slaapproblemen.6
”Dat ene uurtje maakt toch niet uit?“ Toch wel, een uur minder slaap per nacht kan al grote gevolgen hebben. Zo blijkt uit verschillende studies dat personen die maximaal 7 uur konden slapen, na een week al significant minder presteerden op cognitieve taken zoals alertheid en concentratie dan personen die maximaal 9 uur in bed mochten doorbrengen. Per dag nam het verschil in prestatie tussen beide groepen toe. Dit laat zien dat zelfs relatief kleine hoeveelheden slaaptekort zich kunnen opstapelen tot een slaapschuld, met alle gevolgen van dien.7
Vermoeidheid door slaaptekort vermindert algemene werkprestaties en verhoogt de kans op menselijke fouten. Tevens verhoogt het de kans op burnouts en algemeen verzuim. Het is strik noodzakelijk om dit zoveel mogelijk te voorkomen.
Dat kwalitatieve slaap van essentieel belang is om cognitieve prestaties te waarborgen werd ook benadrukt in een recent onderzoek uitgevoerd in 2017. Bij dit onderzoek werd de slaap van de participanten 7 opeenvolgende nachten gelimiteerd tot maximaal 5 uur. Bij dit onderzoek resulteerde de opgebouwde slaapschuld in een significante vermindering in denksnelheid, aandacht, werkgeheugen en alertheid ten opzichte van de normaal slapende participanten. De negatieve effecten van slaaptekort namen na elke verkorte nacht toe.8
Een extra gevaar bij chronische slaaptekort is de subjectieve gewenning die op kan treden. In dit geval wordt slaperigheid door de werknemers als normaal ervaren en is de persoon in kwestie vaak onbewust van de negatieve impact die de vermoeidheid op het functioneren heeft.
Slaapoptimalisatie, gezondheid en burnouts:
- Bijna 1 op de 3 Nederlanders geeft aan het afgelopen jaar slaapproblemen te hebben gehad. Het staat hiermee op de derde plaats van genoemde gezondheidsproblemen. De ernst van de problematiek is afhankelijk van de werksector. 9
- Slaapoptimalisatie verbetert de controle van het hongergevoel en verlaagt de kans op overgewicht. 11
- Slaapoptimalisatie verlaagt het cortisol niveau (stress hormoon) en verlaagt de kans op burnouts.12
- Slapeloosheid kost geld; binnen Nederland bedraagt de economische schade naar schatting 3 tot 4 miljard euro per jaar.
Maximaliseren van menselijk potentieel
Op de werkvloer zijn prestaties altijd belangrijk. Soms lijkt de uitweg voor een goed resultaat een uur langer werken ten koste van een uur minder slaap. Zoals net beschreven laat de wetenschap ons zien dat dit averechts werkt. Al na één te korte nacht verminderen onze mentale prestaties significant. Simpelweg doordat de hersenen niet in staat zijn geweest zich volledig op te laden en schoon te spoelen. Mentale prestaties zoals alertheid, besluitvaardigheid en probleemoplossend vermogen hebben allemaal een neurocognitieve grondslag. Met behulp van verschillende slaaphygiëne en lichttherapie strategieën die de slaapkwaliteit verhogen en de vermoeidheid tegen gaan, kan het mentale en fysieke potentieel van het personeel verder worden geoptimaliseerd.
Proactieve aanpak: ‘Work Hard, Sleep Hard’ en ‘Brein Training’
Al jaren lang past NASA slaapoptimalisatie toe om menselijke prestaties en procesveiligheid te verbeteren. Dit doen zij onder andere door een vorm van lichttherapie toe te passen. Deze methodiek heeft bij NASA geleid tot verbeterde slaapkwaliteit, alertheid, productiviteit en welzijn van het personeel. KM Human Factors Engineering past een vergelijkbare methode, genaamd ‘Night Fit’ toe om ook in andere sectoren menselijke prestaties en vitaliteit verder te optimaliseren.
Interactief
Door middel van interactieve workshops genaamd ‘Work Hard, Sleep Hard’ worden verschillende slaaphygiëne en lichttherapie strategieën aan de deelnemers geleerd. Hierbij worden ervaringen uit projecten bij andere ‘high performance’ omgevingen zoals NASA, defensie en professionele sportploegen gebruikt om de deelnemers te informeren en te enthousiasmeren over het belang van slaap voor topprestaties, welzijn en gezondheid. Aan het einde van de workshop ontvangt elke deelnemer een eigen Somnoblue slaapbril.
Deze brillen filteren <530 nm blauw licht waardoor de hersenen het natuurlijke seintje krijgen dat de nacht is aangebroken. Het dragen van de Somnoblue bril vlak voor het slapen gaan, resulteert in een optimale aanmaak van melatonine (slaaphormoon) en helpt bij het realiseren van een efficiëntere nachtrust. De Somnoblue brillen worden momenteel toegepast bij verschillende ‘high-performance sectoren zoals: Defensie, zorg, topsport en in de advocatuur.
Onze Night Fit projecten
Omgaan met vermoeidheid binnen uw organisatie
Vermoeidheid door slaapgebrek is een van de grootste risicofactoren op het gebied van veiligheid. Vermoeide werknemers zijn namelijk minder alert en hebben een lagere reactiesnelheid waardoor ze een grotere kans hebben om betrokken te raken bij fouten en ongelukken. Bovendien zijn vermoeide werknemers minder bewust van hun omgeving en verwerken ze informatie minder snel. Het wordt voor hen daarom moeilijker dan wel onmogelijk om hun werk effectief uit te voeren. Dit heeft invloed op de algehele productiviteit van de organisatie.
Het belang van slaap voor de gezondheid
Slaap draagt bij aan het fysieke en mentale welzijn van werknemers. Veel herstellende functies van het menselijk lichaam werken vooral of uitsluitend tijdens de slaap. Voorbeelden hiervan zijn de reparatie van cellen en weefsel, spiergroei en de productie van groeihormonen. Daarnaast draagt slaap ook bij aan een optimale weerstand. Een tekort aan goede slaap zorgt op alle vlakken dus voor een verminderde gezondheid, met alle gevolgen van dien.
Hersenprestatie & veiligheid
Ons brein is ontzettend actief. Ondanks dat het totale lichaamsgewicht van een mens slechts voor 2% bestaat uit de hersenen, verbruikt dit orgaan meer dan 20% van de zuurstof en glucose. Slaapgebrek zorgt ervoor dat de hersenen vervuild worden met afvalstoffen. Een van deze afvalstoffen, adenosine, zorgt ervoor dat de neuronen in het brein lastiger met elkaar kunnen communiceren. Hierdoor word je minder alert en wordt je denkvermogen slechter. Het is dan ook te merken als je niet het benodigd aantal uren geslapen hebt.
Onderzoek naar vermoeidheid en veiligheid toont een duidelijk verband aan:
- Ernstige slaperige of vermoeide werknemers hebben 60-70% meer kans om betrokken te raken bij een ongeluk dan uitgeruste, alerte personen 3, 4.
- Zo’n 13% van het werk-gerelateerd letsel is te wijden aan slaapproblemen 4.
Vermoeidheid wordt meestal ervaren als een gevoel van slaperigheid en humeurigheid. Het is echter ook goed mogelijk om vermoeid te zijn zonder dat je het zelf door hebt. Of je het nu merkt of niet, een tekort aan goede slaap heeft zowel op de lange als op de korte termijn gevolgen, niemand is hier volledig immuun voor. Vrijwel ieder volwassen persoon heeft 7 tot 9 uur slaap nodig per nacht. Toch is de slaapduur niet alleen belangrijk, de kwaliteit van je nachtrust is dat minstens net zo erg.
Slaapverbetering: de Night Fit methode
Helaas is slaapproblematiek te complex om er één simpele oplossing voor te hebben. Wel kunnen organisaties stappen ondernemen om beter met het probleem om te gaan en de negatieve effecten te verzachten. De Night Fit methode pakt het probleem op verschillende vlakken aan. Het is een proactieve strategie tegen vermoeidheid op de werkvloer. Het is een compleet programma dat zowel hulpmiddelen als training biedt, zodat op de lange termijn resulteert behaald wordt. Hieronder leest u meer over onze strategieën.
De Somnoblue slaapbril
De optimale aanmaak van melatonine, het “nachthormoon”, wordt verstoord door (kunst)licht. Het hormoon speelt een belangrijke rol bij ons slaap/waakritme en wordt in de (biologische) nacht aangemaakt als het donker is. De speciale Somnoblue bril filtert blauw (dag- en kunst)licht waardoor het lichaam op een normale manier melatonine kan aanmaken. Het dragen van de bril voor het slapen gaan kan helpen om sneller in slaap te vallen en om zo meer uit de nacht te halen. De oranje tint van het licht simuleert tevens het licht van een ondergaande zon, wat een extra rustgevend effect kan opleveren. De bril draagt op die manier bij aan effectiever slaapritueel.
Work Hard, Sleep Hard: Interactive workshops
De Work Hard, Slaap Hard strategieën helpen u en uw collega’s om efficiënter te herstellen, en zo om beter te presteren en minder vatbaar voor vermoeidheid te zijn.
Brein training workshops
De Brein training workshops helpen de efficiëntie van de slaap, energie en focus verder te optimaliseren. Dit zal bijdragen aan verbeterde productiviteit en vitaliteit en een lagere kans op menselijke fouten en burn-outs. Zie hier het interview uitgezonden op RTLZ.
De voordelen:
Veiligheid: Een uitgeruste werkploeg is een alerte werkploeg. Goede slaap zorgt voor een verbeterd probleemoplossend vermogen, een beter geheugen, betere communicatie en een groter omgevingsbewustzijn. Hierdoor gebeuren fouten en ongelukken een stuk minder makkelijk.
Gezondheid: Veel van de herstellende functies van je lichaam, zoals weefselreparatie, spiergroei, het werken van het immuunsysteem, en het opschonen van de hersenen, gebeuren tijdens de slaap. Betere slaap zorgt dus voor een beter fysiek herstel. Een uitgeruste werkploeg is dus fitter en gezonder.
Welzijn: Na een goede nachtrust hebben werknemers een beter humeur en zijn ze bovendien stressbestendiger. Hierdoor kunnen ze beter omgaan met negatieve gebeurtenissen die ontstaan tijdens het werk.
Lagere kosten: Het optimaliseren van slaap heeft ook financiële voordelen. Een aanzienlijk deel van de medische kosten en kosten voor de afwezigheid van werknemers zal wegvallen naarmate uw werknemers beter slapen. Een deel van deze kosten wordt namelijk veroorzaakt door slaapproblematiek. De verhoogde veiligheid en productiviteit op de werkvloer bevordert dus een hogere winst.
Lees hier de blog over slaap, vermoeidheid en procesveiligheid.